W dniu 14 grudnia 2022 r. Sejm uchwalił ustawę o fundacji rodzinnej. Ustawa została następnie skierowana do Senatu, gdzie wprowadzono do niej poprawki, obecnie oczekujące na rozpatrzenie przez Sejm. Niezależnie od tych prac legislacyjnych należy oczekiwać, że ustawa wejdzie w życie po upływie 3 miesięcy od jej ogłoszenia. Już w pierwszej połowie 2023 r. powinno zatem być możliwe zakładanie fundacji rodzinnych.

Istota i cel fundacji rodzinnej

Wzorem innych państw w 2023 r. zostanie wprowadzona w Polsce instytucja fundacji rodzinnej. Fundacja taka ma ułatwić przeprowadzenie sukcesji międzypokoleniowej bez upłynniania przez spadkobierców majątku spadkodawcy. Ma ona w szczególności chronić przedsiębiorstwo przed negatywnymi konsekwencjami procesów sukcesyjnych, w tym związanymi na przykład z brakiem zainteresowania niektórych spadkobierców dalszym prowadzeniem biznesu lub znaczną liczbą spadkobierców. Fundacja rodzinna będzie profesjonalnie zarządzać otrzymanym majątkiem oraz realizować świadczenia na rzecz beneficjentów. W założeniu rozwiązanie to powinno zapewnić trwałość przedsiębiorstw zbudowanych przez spadkodawców w przypadku ich wniesienia do fundacji rodzinnej.

Fundacja rodzinna będzie posiadała osobowość prawną. Założyć ją będzie mogła jedynie osoba fizyczna, która dokona utworzenia fundacji poprzez sporządzenie przed notariuszem aktu założycielskiego lub też testamentu przewidującego utworzenie fundacji. Beneficjentem fundacji mogą być, poza fundatorem, osoby fizyczne lub organizacje pozarządowe prowadzące działalność pożytku publicznego, które zgodnie ze statutem będą uprawnione do otrzymywania od fundacji świadczeń (lub mienia w związku z jej rozwiązaniem).

Statut fundacji będzie określał cel fundacji, sposób określania beneficjentów i zakres ich uprawnień, jak również czas trwania fundacji i zasady jej likwidacji. Fundator będzie mógł także wprowadzić dodatkowe wytyczne dotyczące inwestowania majątku fundacji oraz określić zasady przyznawania świadczeń beneficjentom (w tym zastrzec je warunkiem lub terminem).

Organy fundacji rodzinnej

Fundacja rodzinna będzie działać poprzez zarząd i będzie mogła podlegać wewnętrznemu nadzorowi rady nadzorczej. Beneficjenci – wskazani przez fundatora – będą natomiast tworzyć zgromadzenie beneficjentów zbierające się w określonych przypadkach (np. przy uzupełnianiu składu danego organu fundacji czy zatwierdzaniu sprawozdania finansowego). W zamyśle ma to zapewnić niezbędny wpływ rodziny na najważniejsze kwestie związane z działalnością fundacji rodzinnej w perspektywie wielu lat.

Działalność gospodarcza

Projekt ustawy dopuszcza możliwość prowadzenia działalności gospodarczej przez fundację, jednak określa zamknięty katalog rodzajów tej działalności. Zgodnie z projektem fundacja będzie mogła:

• zbywać mienie, o ile nie zostało nabyte wyłącznie w celu dalszego zbycia,
• uczestniczyć w spółkach handlowych, funduszach inwestycyjnych, spółdzielniach i podobnych podmiotach,
• nabywać i zbywać papiery wartościowe, instrumenty pochodne i podobne prawa (np. udziały/akcje spółek),
• udzielać pożyczek podmiotom powiązanym, dokonywać obrotu zagranicznymi środkami płatniczymi w celu dokonywania płatności,
• prowadzić działalność związaną z najmem, dzierżawą, udostępnianiem mienia, prowadzić gospodarstwo rolne.

Kwestie spadkowe

Ustawa o fundacji rodzinnej zmodyfikuje także przepisy prawa spadkowego dotyczące zachowku poprzez wprowadzenia możliwości formalnego zrzeczenia się zachowku przez uprawnionych jeszcze przed otwarciem testamentu, rozłożenia go na raty, obniżenia jego wysokości czy też odroczenia terminu jego płatności. Świadczenia wypłacone przez fundację na rzecz beneficjentów będą także zmniejszały wysokość należnego zachowku.

Kwestie podatkowe

Fundacja rodzinna co do zasady będzie zwolniona z podatku dochodowego CIT. Tym samym, założenie fundacji rodzinnej oraz przekazanie do niej majątku nie będzie opodatkowane.

Co więcej, zwolnione z CIT będą także dochody fundacji z działalności fundacji (o ile będzie ona mieściła się w powyższym zamkniętym katalogu). W konsekwencji fundacja rodzinna nie będzie płacić na bieżąco podatku od np. dywidend i innych zysków kapitałowych otrzymywanych od spółek, których będzie udziałowcem, aż do czasu wypłaty tych środków.

Fundacja rodzinna zapłaci 15 procent CIT dopiero w momencie przekazania świadczeń fundatorowi lub beneficjentom. Co istotne, jeżeli jednak jej działalność wykroczy poza dozwolony ustawowy zakres, to ta część dochodów fundacji będzie opodatkowana „sankcyjną” 25 procent stawką CIT.

Po stronie beneficjentów wypłata świadczeń przez fundację będzie korzystała ze zwolnienia z PIT i podatku od spadków i darowizn w sytuacji, gdy beneficjentami będą osoby z tzw. zerowej grupy podatkowej (najbliższa rodzina fundatora). Jeżeli beneficjentami będą osoby niespokrewnione z fundatorem, to podatek PIT od świadczeń otrzymanych od fundacji wyniesie 15 procent.

Również likwidacja fundacji i związana z nią dystrybucja majątku będzie opodatkowana 15 procent CIT – projekt ustawy w obecnym kształcie przewiduje możliwość rozpoznania kosztów uzyskania przychodów na moment likwidacji, tj. obniżenia przychodu o historyczną wartość podatkową aktywów wnoszonych do fundacji przez fundatora.

Fundacja rodzinna w zaproponowanym kształcie może stać się atrakcyjnym wehikułem umożliwiającym skuteczne zaplanowanie sukcesji rodzinnego biznesu, a przy tym pozwalającym na efektywne podatkowo pomnażanie majątku rodzinnego. W ten sposób fundacja może wypełniać rolę sukcesyjną, jak i pełnić funkcje podmiotu holdingowego oraz inwestycyjnego.

Myśląc o reorganizacji rodzinnego biznesu, warto zatem przemyśleć to rozwiązanie oraz zastanowić się nad korzyściami płynącymi z utworzenia fundacji rodzinnej, która może stać się popularnym instrumentem zabezpieczenia majątku oraz inwestowania.

Szczegółowe aspekty funkcjonowania fundacji rodzinnej zostaną omówione podczas webinarium 9 lutego 2023 r. Zapraszamy do rejestracji na to wydarzenie poprzez formularz dostępny pod tym linkiem.