In bepaalde gevallen schrijft de wet voor dat overdrachtsbelasting ter zake van een verkrijging moet worden voldaan ter gelegenheid van de aanbieding ter registratie bij de belastingdienst, van de door de notaris ter zake opgemaakte akte. De notaris is dan hoofdelijk aansprakelijk voor die belasting tot het bedrag dat ingevolge de inhoud van de akte is verschuldigd.

Hoofdelijke aansprakelijkheid is de juridische term die wordt gebruikt om aan te duiden dat iemand persoonlijk aansprakelijk kan worden gehouden voor de nakoming van een bepaalde verbintenis. Dat houdt in: hij kan gedwongen worden om de gehele verplichting na te komen. De term wordt gebruikt wanneer er ook nog anderen zijn die aansprakelijk kunnen worden gehouden (natuurlijk personen of rechtspersonen). Hoofdelijke aansprakelijkheid houdt hier in dat de overdrachtsbelasting zowel bij de belastingplichtige verkrijger van een registergoed als bij de notaris geheven kan worden.

De reden dat de wetgever de notaris hoofdelijk aansprakelijk heeft gesteld voor de overdrachtsbelasting is om inning daarvan zeker te stellen. Vanwege de hoofdelijke aansprakelijkheid zal de notaris van de koper verlangen dat hij het gehele geldbedrag voor de verkrijging mét overdrachtsbelasting overmaakt naar de derdengeldenrekening van de notaris; na de eigendomsoverdracht voldoet de notaris de overdrachtsbelasting aan de ontvanger. Van de notaris wordt verlangd dat hij de aangifte voor de overdrachtsbelasting doet.

De hoofdelijke aansprakelijkheid omvat de belasting tot het bedrag dat op grond van de inhoud van de akte is verschuldigd, inclusief de aan de voet van de akte gestelde verklaring. De hoofdelijke aansprakelijkheid is voor de notaris een potentieel gevaar. Hoe ver reikt die last?

Het laatste arrest over dit onderwerp dateert van 6 februari 2018 en is, van het hof van Leeuwarden/Arnhem. Het ging om een commanditaire vennootschap waarvoor in de leveringsakte door de notaris een vrijstelling was opgenomen waardoor er geen overdrachtsbelasting betaald zou hoeven worden. Achteraf bleek deze vrijstelling niet van toepassing te zijn op deze commanditaire vennootschap waardoor er een naheffing kwam. Ten tijde van de naheffing was de commanditaire vennootschap inmiddels failliet verklaard, als gevolg waarvan niet meer geïnd kon worden. De ontvanger van de belastingdienst heeft de notaris aansprakelijk gesteld voor de naheffing.

Het hof heeft geoordeeld dat de notaris in zo een situatie niet hoofdelijk aansprakelijk is voor de naheffing. De hoofdelijke aansprakelijkheid van de notaris gaat alleen over het bedrag van de overdrachtsbelasting genoemd in de akte. In de casus werd er in de notariële akte een beroep gedaan op een vrijstelling. Dit gebeurde ten onrechte, maar met vermelding van gegevens welke dat beroep hadden kunnen rechtvaardigen. Hier was ingevolge van de inhoud van de akte geen belasting verschuldigd en dan is de notaris dus niet hoofdelijk aansprakelijk. Die uitkomst is alleszins redelijk.